Zabytki
Autor opracowania: Paweł Blasiński, odbywający staż zawodowy w ramach projektu „KONSERWATOR – program aktywizacji zawodowej osób pozostających bez zatrudnienia”, realizowanego w ramach PO KL, Priorytet VI „Rynek pracy otwarty dla wszystkich”, Działanie 6.1. „Wsparcie dostępu do zatrudnienia oraz wspieranie aktywności zawodowej w regionie”. MIASTO SKAŁA
Fot. Archiwum Biura Strategii UMiG Skała Paweł Blasiński Kościół p.w. św. Mikołaja w Skale to zabytkowa świątynia rzymskokatolicka w Skale, mieszcząca się przy ulicy Kościelnej 2.Obiekt ten był jednym z pierwszych wybudowanych w mieście. Najstarszymi elementami budynku są mury nawy oraz część prezbiterium. Zostały one wzniesione w stylu gotyckim w II połowie XIV wieku. Kościół w Skale dwukrotnie płonął. Pierwszy raz w 1737roku. Następny pożar miał miejsce w 1763 roku . Za każdym razem świątynia była odbudowana. Podczas drugiego uszkodzenia były na tyle poważne, że postanowiono rozebrać pochodzącą z 1600 roku kaplicę św. Stanisława, gdyż groziła ona zawaleniem. W latach 1948-1948 kościół został powiększony o zachodnią część, która została zwieńczona kopułą. W drugiej połowie XX wieku świątynia przeszła dwa gruntowne remonty. Prace remontowe prowadzone były w latach 1960-1965 oraz 1990-1992. Pod względem architektonicznym kościół parafialny w Skale to świątynia murowana, zbudowana przede wszystkim z cegieł. Pierwotnie wzniesiona została w stylu gotyckim, obecnie natomiast prezentuje styl późnobarokowy. W trakcie wielu remontów przebudowane zostało między innymi prezbiterium, które jest znacznie węższe i wielobocznie zamknięte. Do głównej bryły głównej przylegają dwie boczne kaplice, dzięki czemu został wyraźniej zaznaczony plan krzyża, stanowiący podstawę konstrukcyjną kościoła. Od północnej części przylega kaplica, nosząca wezwanie bł. Salomei, natomiast od południa kaplica pod wezwaniem św. Stanisława Kostki (dawniej św. Teresy). Wewnątrz świątyni ściany zostały pokryte białym tykiem. Zarówno w nawie głównej, jak i w prezbiterium znajdują się bardzo dobrze zachowane polichromie. Sklepienie jest płaskie pokryte drewnianym stropem, które dodatkowo zdobią malowidła, przedstawiające sceny i symbole biblijne. Na szczególną uwagę zasługują znajdujące się wewnątrz przedmioty zabytkowe liturgiczne, między innymi XVII-wieczny krucyfiks, a także XVII-wieczny obraz Matki Bożej Śnieżnej. Przeniesiony on został z ołtarza bocznego do głównego. W 1972 roku ikona ta oraz obrazy patronów parafii św. Mikołaja i św. Anny były konsekrowane.
DZWONNICA
Fot. Archiwum Biura Strategii UMiG Skała Paweł Blasiński
Po stronie północnej umiejscowiona została zabytkowa, wolnostojąca drewniana dzwonnica z 1763 roku. Wzniesiona przy użyciu konstrukcji słupowej, zwięczona została dachem namiotowo-kopułowym, do którego przymocowano mosiężny krzyż.Dzwonnica zbudowana została w całości z drewna, natomiast podmurówkę wykonano z kamienia. Podstawa dzwonnicy oparta jest na planie kwadratu, a ściany wzniesiono z układanych pionowo desek, zwężając się ku górze. Dzięki zastosowani takiej metody budowlanej dzwonnica jest bardziej trwała i stabilna. Obiekt ten składa się z dwóch kondygnacji. W górnej zostały wycięte prostokątne otwory na wysokości dzwonów, dzięki czemu lepiej rozchodzą się fale dźwiękowe. Wewnątrz zawieszone zostały dzwony z 1767 roku odlane przez mistrza Baltazara Roszkiewicza. Skalską dzwonnicę umieszczono na Małopolskim Szlaku Architektury Drewnianej.
FIGURA ŚW. FLORIANA (rynek główny w Skale)
Fot. z Archiwum Biura Strategii UMiG Skała Paweł Blasiński
MINOGA Kościół parafialny pod wezwaniem Narodzenia NMP w Minodze 
Fot. Grzegorz Marciński
Pierwsza wzmianka źródłowa o kościele i parafii pochodzi z 1325 roku. Pierwotna świątynia była drewniana. Obecnie jest to obiekt murowany, noszący wezwanie Narodzenia NMP. Budowa kościoła prowadzona była w latach 1733-1736 z fundacji podkomorzego krakowskiego Antoniego Felicjana Szembeka oraz dzięki staraniom ówczesnego proboszcza ks. Jana Augustynowicza. Stojący poprzednio na tym miejscu drewniany kościół spłonął w roku 1726. Nowa, murowana świątynia została konsekrowana w 1740 roku przez biskupa sufragana krakowskiego Michała Kunickiego.
W roku 1887 proboszcz parafii ks. Walenty Khaun dobudował zakrystię przy południowej ścianie, a w roku 1893 kaplicę od strony północnej, która tworzyła nawę boczną oraz półkolistą kruchtę z wejściem od strony południowej. 3 września 1918 roku pożar zniszczył wnętrze kościoła – między innymi główny ołtarz z obrazem Matki Bożej słynącej łaskami. Ówczesny proboszcz ks. Józef Łakomski sprowadził z kościoła z Zadroża obecny ołtarz boczny z obrazem przedstawiającym Ukrzyżowanie. Ołtarz, mimo konieczności pokonania wielu trudności, został odnowiony dzięki ofiarności parafian w latach 1998 i 1999. W latach od 1965-1970 usunięto z kościoła ambonę, a jej elementy w postaci figur Ewangelistów wraz z atrybutami zostały umieszczone na filarach po obu stronach kościoła. Usunięto także rzeźbioną balustradę, której fragmenty zachowane zostały w formie lichtarzy. Kościół w Minodze zbudowany został na planie prostokąta, półkolisto zamkniętym od strony prezbiterium. Świątynia jest murowana z cegły i kamienia. Dwuspadowy dach przykryty został blachą o jednej kalenicy. Obiekt ten otoczony został murem, posiadającym od strony zewnętrznej podział ramowy, a od strony wewnętrznej ozdobiono go wnękami i pilastrami. Zachodnia fasada kościoła jest wklęsła, posiada szczyt o łuku wklęsło-wypukłym z uskokiem, który zdobią wazony rzeźbione w kamieniu. Przy fasadzie zachodniej stoją dwie wieże złączone z kościołem, zbudowane na planie kwadratu, nakryte czworościennymi hełmami z kopułkami i latarniami. 
Fot. Grzegorz Marciński Główne wejście do kościoła zdobi portal ozdobiony wolutami, falistymi gzymsami i rzeźbionymi w kamieniu wazonami. Po obu stronach portalu znajdują się dwie puste nisze. W nadprożu nad portalem znajduje się napis dedykacyjny następującej treści: ”D.O.M. Ad Majorem Dei Gloriam, Beatissimae Virginis Mariae Immaculatae Conceptas Honorem Cedat Anno Domini MDCCXXXVII. Bogu Najlepszemu, Największemu na Większą Chwałę Bogu, Błogosławionej Dziewicy Marii Niepokalanie Poczętej dla uczczenia co się działo roku Pańskiego 1737”. 
Na półkolistej ścianie absydy znajdują się trzy również półkoliste wnęki przeznaczone na posągi. Na dachu umieszczona została barokowa sygnaturka. Wnętrze kościoła jest nakryte sklepieniem kolebkowym z lunetkami wspartymi na kamiennych gurtach. Ściany nawy głównej zdobią pilastry i rozczłonkowany fryz poziomy o bogatym belkowaniu. Zewnętrzne ściany są otynkowane i ozdobione pilastrami z kamiennymi korynckimi głowicami. Północna nawa kościoła dobudowana w roku 1893, posiada sklepienie kolebkowe. W zakrystii do budowy stropu wykorzystani sklepienie krzyżowo-żebrowe. Wewnątrz znajdują się trzy ołtarze. Ołtarz wielki posiada nastawę drewnianą trzykondygnacyjną polichromowaną i pozłacaną. Na gzymsie dolnej kondygnacji stoją figury czterech doktorów kościoła: św. Augustyna, św. Atanazego, św. Grzegorza i św. Hieronima, wykonane w drewnie. W części środkowej znajduje się natomiast obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem, będący kopią obrazu z kościoła Santa Maria Maggiore w Rzymie. Zdobi go złocona rama. W prezbiterium znajdują się także gabloty, w których umieszczane są dziękczynne wota ofiarowane Matce Bożej w podzięce za wysłuchane modlitwy i prośby, jakie modlący się zanoszą do Niej w każdą Fot . Grzegorz Marciński (ołtarz główny) pierwszą środę miesiąca w trakcie odmawianej nowenny. W zwieńczeniu ołtarza umieszczono obraz, przedstawiający scenę zwiastowania Najświętszej Marii Panny, natomiast na zasuwie znajduje się obraz Narodzin Najświętszej Marii Panny.
Fot. Grzegorz Marciński (obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem) Przy północnej ścianie nawy stoi ołtarz z obrazem św. Jana Kantego. Przy południowej ścianie kościoła znajduje się ołtarz z obrazem Ukrzyżowania.
Fot. Grzegorz Marciński (ołtarz boczny z obrazem Ukrzyżowania)
Fot. Grzegorz Marciński (ołtarz boczny z obrazem
przedstawiającym
św. Jana Kantego)
W nawie bocznej kościoła znajduje się także ołtarz z obrazem Najświętszego Serca Pana Jezusa. Również w tej nawie umiejscowiono rzeźbioną chrzcielnicę, wykonaną ze sztucznego kamienia.
Fot. Grzegorz Marciński (ołtarz boczny – chrzcielnica)
W nawie głównej stoją dwa szeregi dębowych, barokowych ławek oraz wykonany również w tym stylu konfesjonał. 
Fot. Grzegorz Marciński (dziękczynne wota)
Kościół parafialny w Minodze jest zabytkiem zaliczanym do sztuki późnego baroku. na ziemiach polskich warty nie tylko oglądania, ale też i troski o jego dalsze przetrwanie, by mógł służyć następnym pokoleniom naszej parafii i Ojczyzny.
Zespół Pałacowo-Parkowy w Minodze
Fot. Archiwum Biura Strategii UMiG Skała W 1859 roku Jan Wężyk przekazał dwór swojemu synowi Teofilowi, który jeszcze tego samego roku rozpoczął przebudowę posiadłości. Pałac został zbudowany według planu autorstwa architekta krakowskiego Filipa Pokutyńskiego. Projekt przewidywał przebudowę rezydencji w willę w modnym wówczas stylu neorenesansowym, nawiązującym do panujących wówczas kanonów architektury europejskiej. Projektant oparł się na tradycji Schinklowskiej, gdzie następowało mieszanie się form architektury neorenesansowej z tradycją helleńską, typową dla berlińskiej szkoły uczniów Schinkla. W jednej z prac Z. Beiersdorfa zawarte zostały informacje na temat układu przestrzennego obiektu. Zwrócono szczególną uwagę na parterowy korpus z tzw. korytarzem międzytraktowym, względem którego prostopadle wyznaczona została główna oś komunikacyjna pałacu. Od frontu zaakcentowano ją wydatnym portykiem arkadowo-filarowym, który poprzedzał wejście do holu oraz wyjście z salonu do ogrodu. Skrzydło boczne – piętrowe, jednotraktowe, a zarazem dwuosiowe, ma układ przestrzenny, analogiczny na obu kondygnacjach. Wieża na rzucie kwadratu ma w każdej kondygnacji jedno obszerne pomieszczenie. Elewacja pałacu jest jednolita, z wyodrębnionym cokołem, gzymsem kordonowym na wysokości parapetów okiennych oraz z belkowaniem w strefie ścianki kolankowej. Elewacje różnią się ilością osi okiennych. W podokiennikach umieszczone zostały dekoracyjne płyty terakotowe z ornamentem akantowym. Fasadę ożywiły dwa ryzality – pierwszy przed wejściem głównym, mający formę trójarkadowego portyku nakrytego trójkątnym przyczółkiem, natomiast drugi, boczny został nieznacznie wysunięty. Dachy dworu są dwuspadowe, które posiadają niskie trójkątne szczyty. Wieżę nakryto niskim namiotowym dachem ośmiopołaciowym ze sterczyną. Dwór w Minodze jest strukturalnie powiązany z parkiem krajobrazowym. Pokutyński przewidywał także budowę drewnianej pergoli obrośniętej pnączami, która stanowiłaby swoistą klamrę spinającą wnętrze dworu z parkiem. Tylko z zachowanych fotografii można wnioskować o wyglądzie wnętrza dworu. Nie zachowały się też żadne elementy wyposażenia ruchomego i umeblowania. Jak podaje Beiersdorf ściany zdobiła polichromia, a w jadalni znajdowała się galeria popiersi królewskich. Związek Wężyków z Towarzystwem Naukowym Krakowskim sugeruje, iż autorem tychże popiersi był artysta rzeźbiarz Parys Filippi. Galeria ta stanowiła charakterystyczny przykład i przejaw kultu historii ojczystej oraz patriotyzmu. Pierwsza wzmianka o obiekcie pochodzi z roku 1653[1], kiedy to miał miejsce napad rozbójnicki na dwór, który zakończył się śmiercią doktorowej Wojnickiej, trzech kobiet, pana Żmijewskiego, zięcia pani Wojnickiej oraz zabraniem przez rabusiów licznych klejnotów, sreber i pieniędzy. Obok dworu znajdowały się zabudowania gospodarcze, które otoczone były murem kamiennym z bramami: starszą powstałą w 1630 roku i młodszą, pochodzącą z przełomu XVII i XVIII wieku. Ogród założony został w stylu włoskim, po wschodniej stronie sąsiaduje ze „zwierzyńcem”, położonym na południowym stoku doliny Minóżki. Historycy usytuowanie dworu w widłach potoków oraz otoczenie go murem z bramami z obronnym charakterem wiążą z niespokojnym, pełnym wojen i konfliktów okresem. Na początku XIX wieku dwór w Minodze był własnością starościny Puszetowej, z domu Załuskiej. W 1839 roku Stanisław Puszet, zapewne syn Franciszka Ksawerego, sprzedał dobra minodzkie Franciszkowi Wężykowi. Nowy właściciel był postacią znaną, był m.in. kasztelanem Królestwa Polskiego, literatem i politykiem. W latach 1810-1813 pełnił funkcję posła na sejm warszawski. Po upadku powstania listopadowego wyemigrował z Królestwa w 1836 roku i zamieszkał w Krakowie początkowo w kamienicy na roguulic św. Anny i Wiślnej, a następnie w kamienicy na Małym Rynku. W 1838 roku otrzymał obywatelstwo Wolnego Miasta Krakowa, a jako prezes Towarzystwa Naukowego Krakowskiego był inicjatorem rozpoczęcia budowy nowego gmachu tegoż Towarzystwa. Nie doczekał jednak ukończenia tego budynku, umierając 2 maja 1862 roku w wieku 77 lat. Do swojej śmierci Franciszek Wężyk mieszkał w Krakowie, jednak Minoga, która położona przecież była za kordonem granicznym, stanowiła dla niego i jego rodziny letnią rezydencję. Wieś ta była również, a może przede wszystkim, wraz z całą okolicą (łącznie z Doliną Prądnika) tłem i głównym tematem jego utworów poetyckich m.in. „Okolic Krakowa” czy też „Wsi polskiej”. W pierwszym utworze zawarty został pierwszy, charakterystyczny opis minodzkiego dworu tzw. starego, parterowego budynku, pochodzącego być może z XVIII wieku.
Po śmierci Teofila Wężyka w 1887 roku dobra minodzkie przechodzą na Zofię z Wężyków Borowską i
Fot. Archiwum Biura Strategii UMiG Skała
jej męża Józefa Skarbek-Borowskiego. Z końca XIX wieku pochodzi informacja o przebudowie klatki schodowej dworu, zmianie wystroju jadalni, związanej być może z powstaniem wymienionej wcześniej galerii (1890 rok) oraz o modernizacji zabudowań folwarcznych (wybudowano nowy spichlerz). Po stronie północnej zespołu dworsko-folwarcznego znajdował się staw rybny. W czasie I wojny światowej dobra minodzkie ucierpiały, a we dworze odnotowano istnienie jednego konia i jednej krowy. Pożar, który wybuchł około 1918 roku, z umyślnego podpalenia, strawił większość stodół. Ocalała tylko jedna. Józef Skarbek-Borowski postanowił odbudować minodzie dobra. W latach 1919-1920 rozpoczął hodowlę koni rasowych, kupując kilka szlachetnych klaczy. Jednak odbudowa zniszczonego majątku wymagała coraz to większych nakładów finansowych. W tym celu miało dojść do parcelacji folwarku położonego między Minogą a Skałą. Działania te nie przyniosły jednak zamierzonego skutku ze względu na defraudację pieniędzy, dokonaną przez administratora. Rok 1928 przyniósł kryzys gospodarczy i 70% spadek cen na płody rolne. Od 1931 roku w zarządzaniu majątkiem pomagał mu młodszy syn – Wacław, który po świeżo odbytej służbie wojskowej i tuż przed ukończeniem studiów rolno-leśnych w Poznaniu postanowił stawić czoło trudnościom i wyprowadzić zadłużony majątek na tzw. prostą. Pod koniec lat 30. majątek Skarbek-Borowskich w Minodze wynosił ok. 800 ha. Składało się na niego ok. 300 ha gruntu rolnego i 500 ha lasu. Zaczął przynosić dochody tuż przed wybuchem II wojny światowej. Wacław Skarbek-Borowski został zmobilizowany 30 sierpnia 1939 roku, pełniąc służbę w 5 pułku strzelców konnych. Pod Biłgorajem dostał się do niemieckiej niewoli, z której udało mu się zbiec i wrócić do Minogi. Został ponownie aresztowany przez Niemców 11 listopada 1939 roku, jednak dzięki wstawiennictwu rodziny zwolniono go. W okresie okupacji hitlerowskiej zajął się prowadzeniem majątku, aktywnie uczestnicząc w tworzeniu i działalności organizacji ziemiańskiej. Zakończenie działań wojennych w 1945 roku i zaprowadzenie z Polsce „władzy ludowej” zmusiły właścicieli dworu w Minodze do opuszczenia kraju z obawy przed represjami. W ramach reformy rolnej z 1946 roku większość ziemi dworskiej rozparcelowano, a w pałacu utworzono mieszkania dla pracowników rolnych, sklep, magazyn Gminnej Spółdzielni. Ulokowano tutaj również siedzibę ludowej drużyny sportowej. Przez blisko 50 lat pałac w Minodze był systematycznie dewastowany, rujnowany i ograbiany. Park zamieniono na boisko sportowe, wycięto część zabytkowych drzew, całkowicie zniszczono krzewy ozdobne oraz zlikwidowano podjazd z gazonem, przez który w 1960 roku przeprowadzono drogę. W latach 90. XX wieku nastąpiło ponadto częściowe wyburzenie zabudowań gospodarczych, zlikwidowano stawy rybne. W 1975 roku dokonano kradzieży kominka. W latach 70. służba konserwatorska województwa krakowskiego podejmowała próby ratowania dworu poprzez poszukiwanie opiekuna i użytkownika, który byłby w stanie podjąć działania renowacyjne i w ten sposób zahamować postępującą dewastację zabytku. W ten sposób w 1977 roku dwór został przejęty przez Hutnicze Przedsiębiorstwo Remontowe w Krakowie, które miało w planach stworzenie w Minodze zakładowego ośrodka rekreacyjno-reprezentacyjnego. Plany te jednak nie zostały zrealizowane. Dopiero na początku XXI wieku rozpoczęto czynności, które przyczyniły się do przywrócenia pałacowi w Minodze dawnej świetności. Było to możliwe dzięki staraniom spadkobierców właścicieli – rodziny Borowskich o odzyskanie majątku. W 2002 roku zespół pałacowo-parkowy w Minodze został zakupiony przez nowego właściciela – Zbigniewa Pełkę. Rozpoczęły się wówczas prace remontowo-rekonstrukcyjne, które stopniowo i mozolnie przywracają dawny, piękny i stylowy wygląd temu XIX wiecznemu zabytkowi. W rękach nowych właścicieli znalazła się większość dawnego ternu zespołu dworskiego, część ogrodowa na wschód od pałacu, park na stoku doliny, tereny obejmujące bramę północną, budynek rządcy, wozownię i spichlerz.
Fot. Archiwum Biura Strategii UMiG Skała
Tereny w północno- zachodniej części, wraz z holenderką i stodołą, należą do Rolniczej Spółdzielni Produkcyjnej. Częścią na zachód od spichlerza włada Spółdzielnia Kółek Rolniczych. Do gminy należy teren po dawnym stawie na północy. Właściciele dążą do przejęcia tych obszarów, w celu ponownego zespolenia wszystkich części zespołu dworskiego[2].
Fot. Archiwum Biura Strategii UMiG Skała
Obecni właściciele przeprowadzili w pałacu szereg prac remontowych, ratując ten cenny zabytek od całkowitego zniszczenia. Obecnie pałac jest miejscem ich zamieszkania, a w jego otoczeniu trwają dalsze prace.
Fot. Archiwum Biura Strategii UMiG Skała
Na podstawie zdjęć archiwalnych odtworzony został okrągły podjazd przed dworem, jednakże z uwagi na przebiegającą łukiem z południowego-wschodu na północ drogę tranzytową, zaburzającą historyczną strukturę zespołu, jest on mniejszy. Ponadto, od drogi tej w miejscu podjazdu odchodzi droga dojazdowa do terenu Spółdzielni Kółek Rolniczych. Wokół dworu wykonano obejście. Skarpa po wschodniej stronie obiektu została nadsypana, przez co najwyższy taras przesunął się nieco w kierunku wschodnim. Na krańcach południowo-wschodnim oraz od północy wybudowano bramy. Wykonano je z kamienia, który nawiązuje do dawnego muru, otaczającego zespół. Brama w południowo-zachodnim krańcu została odrestaurowana i umieszczono w niej kute wrota. Zawaliła się jednak część budynku rządcy, ale zachowały się holenderka, stodoła, spichlerz i wozownia. Po zachodniej stronie holenderki planowane jest powstanie domu seniora. Spichlerz został zaadaptowany na cele konferencyjne. Organizowane są tam także imprezy okolicznościowe, wystawy, spotkania autorskie, cieszące się dużym zainteresowaniem w całej Małopolsce. Właściciele goszczą uczestników konferencji, bądź kluczowych klientów w Komnatach Pałacu Minoga. Organizują także szkolenia w niezwykle oryginalnych i przestronnych wnętrzach Spichlerza. Obiekty wyposażone są w profesjonalny sprzęt audiowizualny. Pałac Minogajest alternatywą dla zatłoczonego miasta, która oferuje gościom poczucie przestrzeni, spokoju oraz niepowtarzalną atmosferę. Zaciszne miejsce i otoczenie z pewnością wpływają pozytywnie na atmosferę pracy.
Fot. Archiwum Biura Strategii UMiG Skała
CIANOWICE
Pałac Dobieckich–obecny pałacyk w Cianowicach został wzniesiony na przełomie XIX i XX wieku z fundacji rodziny Dobieckich. Projekt wykonał Teodor Talowski – jeden z najwybitniejszych architektów tamtych czasów. Podczas I wojny światowej budynek uległ zniszczeniu. Odbudowany został w roku 1936, kiedy to obiekt został przekształcony w piętrową rezydencję, z usytuowaną w narożniku południowo-wschodnim czterokondygnacyjną, ośmioboczną wieżą. Zakończona ona została krenelażem.
Budowla została wykonana z cegły i kamienia, a całość została otynkowana i pomalowana na różowy kolor z czerwonymi zdobieniami. Pałacyk wzniesiony na planie nieregularnym, zbliżonym do prostokąta. Główne, reprezentacyjne wejście znajduje się we wschodniej części budynku. Nad wejściem znajduje się
Fot. Archiwum Biura Strategii UMiG Skała Paweł Blasiński
masywny arkadowy portyk, nad którym umiejscowiono odkryty taras. Drugi, znacznie większy, jest na poziomie przyziemia, zajmując prawie całą szerokość elewacji południowej.
Budynek łączy w sobie cechy neorenesansowe z lubianymi przez architekta elementami gotyckimi. Rezydencja była otoczona niegdyś XIX-wiecznym parkiem krajobrazowym, z którego zachowało się niewiele drzew. W tym momencie układ parku niczym nie przypomina wcześniejszej struktury. W trakcie II wojny światowej stał się miejscem schronienia i zaopatrzenia partyzantów oraz miejscowej ludności pochodzenia żydowskiego. Po 1945 roku Artur Dobiecki wyjechał wraz z rodziną do Francji, a następnie do USA. W trakcie nieobecności właścicieli obiekt przejął Skarb Państwa. W pałacyku przez wiele lat znajdowała się szkoła. Obecnie opuszczony, częściowo zdewastowany obiekt pozostawiony został bez żadnej opieki. Wyniku długoletniego procesu sądowego rezydencja wróciła w posiadane spadkobierców Dobieckich. 6 lipca 2006 roku Sąd Rejonowy w Krakowie uznał roszczenia Dobieckich i nakazał zwrot utraconych dóbr. Obecnie zrujnowany pałacyk został wystawiony na sprzedaż.
Fot. Archiwum Biura Strategii UMiG Skała Paweł Blasiński
Fot. Archiwum Biura Strategii UMiG Skała Paweł Blasiński
(Figura Matki boskiej w Cianowicach 1862 rok)
Fot. Archiwum Biura Strategii UMiG Skała Paweł Blasiński
(Figura św. Józefa patrona Cianowic 1862 rok)
Na figurze tej umieszczony został napis: ,,ŚWIĘTY JÓZEFIE! PATRONIE CIANOWIC W IMIE TWOJEJ OPIEKI NAD NAJŚWIĘTSZĄ BŁAGAMY CIĘ O OPIEKĘ I BŁOGOSŁAWIEŃSTWO ”
SZCZODRKOWICE Kuźnia Kowalska w Szczodrkowicach 
Ten obiekt jest jednym z nielicznie zachowanych już pracowni kowalskich na terenie Gminy Skała. Kuźnia ta była w posiadaniu rodziny kowala od co najmniej dwóch pokoleń. Obecnie pracownia nie jest użytkowana. Kuźnia ma podstawę prostokąta, ściany murowane, wykonane zostały z czerwonej cegły szamotki o wysokości około 2 metrów. Od strony wschodniej znajduje się wejście do kuźni z drewnianymi wrotami, a od strony południowej okno. Obiekt pokryty został dwuspadzistym dachem pokrytym dachówką cementową. Dodatkowo jest on wysunięty w stronę wschodnią na długość około półtora metra, dając tym samym Fot. Archiwum Biura Strategii UMiG Skała Paweł Blasiński zadaszenie dla pracującego na zewnątrz kowala. W środku kuźnia była wyposażona w palenisko, piec, w którym kowal obrabiał metal, a także narzędzia takie jak młoty, miechy itp. Aktualnie obiekt jest opuszczony i ulega stopniowemu niszczeniu, zawaliła się część ściany zachodniej i południowej przy wrotach.
Krzyż w Szczodrkowicach z 1856 roku
Fot. Archiwum Biura Strategii UMiG Skała Paweł Blasiński Krzyż został postawiony na pagórku na rozstaju dróg Szczodrkowice – Zagaje w celu upamiętnienia tragicznej śmierci córki właściciela ziemskiego, która zginęła zagryziona przez psy.
Więcej informacji na stronie internetowej:
http://szczodrkowice.pl/historia
Kościół pod wezwaniem Matki Bożej Różańcowej w Smardzowicach Jak donoszą kroniki w XIV wieku Smardzowicach istniał już kościół parafialny, będący drewnianą budowla sakralną pod wezwaniem św. Małgorzaty Dziewicy i Męczennicy. Została ona wybudowana w latach 1325-1327. W 1570 roku kościół natomiast spłonął. 
Nowa, zbudowana z modrzewia świątynia odbudowana została już rok później. W takiej formie przetrwała do 1938 roku. Wtedy to drewniana konstrukcja została zdemontowana i przetransportowana do parafii Mostek, znajdującej się w diecezji sosnowieckiej, gdzie istnieje do dnia dzisiejszego.
Jeszcze na początku XX wieku podjęto decyzję o budowie nowej świątyni. Wznoszenie jej rozpoczęto w 1907 roku, niestety prace zostały przerwane w 1914 roku wraz z wybuchem I wojny światowej. Budowę kontynuowano po jej zakończeniu w 1918 roku, a nadzór sprawował ówczesny proboszcz Adam Badowski. Kościół wzniesiony został w stylu neogotyckim. Patronką kościoła została Matka Boża Różańcowa, natomiast św. Małgorzata pozostaje drugą patronką. Po przeprowadzonej w 1961 roku renowacji obrazu Matki Bożej w Krakowie kardynał Stefan Wyszyński – Prymas Polski – wraz z arcybiskupem krakowskim Karolem Wojtyłą, dokonał 27 sierpnia 1972 roku koronacji papieskimi koroną. Fot. Archiwum Biura Strategii UMiG Skała Paweł Blasiński
wizerunku. Dwanaście lat później, w 1984 roku korony zostały skradzione, jednak udało się je odnaleźć. Zwrócono je do kościoła 12 października 1986 roku, a biskup Stanisław Szymeczki dokonał rekoronacji obrazu. Mimo stosunkowo młodego wieku świątyni podjęto decyzje o gruntownym remoncie i malowaniu wnętrza kościoła w 1982 roku. Pracami kierował ks. proboszcz Piotr Bugaj. Obecnie proboszczem parafii jest ksiądz Bogusław Bodziony, który prowadzi prace remontowe wokół kościoła oraz plebanii. Trwa modernizacja tzw. dawnej organistówki z przeznaczeniem na ogólnodostępną świetlicę wiejską. Obiekt jest przystosowany dla osób niepełnosprawnych, a w przyszłości ma pełnić funkcje społeczne, kulturalne, edukacyjne i religijne.
Ołtarz główny Kościoła przeniesiony z kościoła Wojska Polskiego
Zgodnie z przekazem historycznym obraz z wizerunkiem Maryi został podarowany parafii w Smardzowicach w XVII wieku, przez żonę Jana Bąka.
Fot. Archiwum Biura Strategii UMiG Skała Paweł Blasiński
Ołtarz prawy
Fot. z Archiwum Biura Strategii UMiG Skała Paweł Blasiński
Ołtarz lewy
Fot. z Archiwum Biura Strategii UMiG Skała Paweł Blasiński
Więcej informacji na stronie :
http://www.parafiasmardzowice.pl/gal_koronacja.html
Młyn z tartakiem Grodzisko 20
W miejscowości Grodzisko mieści się młyn wodny z 2 połowy XIX wieku. Budynek ten został w całości wykonany z drewna. Deski, tworzące ściany ułożone zostały pionowo, ściśle do siebie przylegając. Od strony południowej znajdują się cztery okna, na parterze dwa małe niesymetrycznie rozłożone oraz dwa kolejne na półpiętrze. Do młyna prowadziły trzy wejścia. Jedno z nich (od strony południowej) zostało zlikwidowane, pozostałe dwa są użytkowane. Znajdują się one od strony podwórza – wejście główne i po stronie przeciwnej budynku. Młyn był remontowany, a urządzenia młynarskie przystosowano do energii elektrycznej. Przeważa sprzęt z lat 50-60. XX wieku. Zmieniony został natomiast dach, który jest obecnie pokryty blacho-dachówką. Budynek przylega bezpośrednio do domu mieszkalnego od strony północnej. Ze względów praktycznych połączenie to zapobiega utratom ciepła oraz przeciągom na podwórku. 
Przedstawiony fotografii obok dom również jest wykonany z drewna, jednak w odróżnieniu od młyna deski tworzące ściany przylegają do siebie poziomo. Od strony podwórza znajdują się duże okna trójdzielne na parterze, dwa okna trójdzielne na piętrze oraz drzwi, prowadzące na niewielki balkonik.
Fot. Archiwum Biura Strategii UMiG Skała Paweł Blasiński
Framugi okien pomalowane zostały białą farbą olejną, natomiast deski ścian pokryte zostały bejcą.
Fot. Archiwum Biura Strategii UMiG Skała Paweł Blasiński
Fot. Archiwum Biura Strategii UMiG Skała Paweł Blasiński
Kościółek na wodzie w Ojcowie
Fot. z Archiwum Biura Strategii UMiG Skała Paweł Blasiński
Fot. Archiwum Biura Strategii UMiG Skała Paweł Blasiński